VWS blijft dwangsommen betalen voor niet openbaren Sywert-communicatie
Het ministerie van VWS zegt nog steeds niet in staat te zijn om chatverkeer over de mondkapjesdeal met Sywert van Lienden vrij te geven, hoewel de rechter al twee keer oordeelde dat het ministerie geen excuus heeft om dat na te laten. VWS moet door het niet openbaren van de stukken iedere dag dwangsommen blijven betalen.
Frank Hendrickx en Erik Verwiel12 oktober 2022, 13:16
De Volkskrant vroeg al in mei 2021 om het interne chatverkeer rondom de zogenoemde Sywert-deal, waarbij CDA’er Sywert van Lienden een monsterorder van ruim 100 miljoen kreeg van VWS. De rechtbank van Amsterdam oordeelde in januari 2022 dat het ministerie gewoon in staat moest zijn om de stukken vrij te geven en legde een dwangsom van 150 euro op voor iedere dag dat het departement in gebreke bleef.
In september oordeelde de rechtbank opnieuw dat VWS geen excuus heeft om de stukken niet vrij te geven en verhoogde de dwangsom tot 250 euro per dag. Inmiddels moet het ministerie al bijna 23 duizend euro betalen aan de Volkskrant (het geld wordt door de Volkskrant gebruikt voor meer onderzoeksjournalistiek, red.).
In een brief aan de Tweede Kamer blijven de ministers Ernst Kuipers (VWS) en Conny Helder (Langdurige Zorg) erbij dat hun departement niet in staat is te voldoen aan de uitspraak van de rechter. De bewindspersonen beklagen zich ook over de Wet open overheid (Woo), die onvoldoende rekening zou houden met crisissituaties. Door de vele informatieverzoeken over de coronapandemie zou het departement overvraagd zijn.
Kuipers en Helder schrijven in hun brief opnieuw dat inmiddels zo’n 5.200 pagina’s aan sms- en chatberichten zijn verzameld. Het departement hoopt nu uiterlijk 15 december te hebben bepaald wat vrijgegeven kan worden en wat niet.
Hugo de Jonge
Het ministerie van Financiën was eerder wel in staat om chatberichten rondom de Sywert-deal vrij te geven. Daaruit bleek dat CDA-minister Hugo de Jonge (ex-VWS, nu Huisvesting) de eerste aanzet gaf voor gesprekken met Van Lienden, hoewel hij een jaar lang beweerde geen enkele bemoeienis te hebben gehad met de omstreden deal. In een Kamerdebat in april erkende De Jonge dat hij duidelijker had moeten zijn over zijn rol. De Jonge besloot toen ook zijn appverkeer openbaar te maken, iets waartoe het ministerie van VWS binnen enkele dagen in staat bleek.
De vrijgave van chatberichten rondom de Sywert-deal loopt verder vertraging op, doordat het kabinet in juni besloot om berichten tussen bewindspersonen voortaan volledig geheim te houden. Vrijgave van dit soort berichten zou de ‘eenheid van het kabinetsbeleid’ in gevaar brengen. Hoogleraar staatsrecht Wim Voermans noemde de categorische weigering in juni al ‘in strijd met zowat alle openbaarheids- en archiefregels die we hebben’. In de beleidsnota die met de Kamerbrief is gepubliceerd zeggen ambtenaren dat het weigeren ‘juridisch verdedigbaar’ is, maar erkennen ze dat dit bij de rechter ‘ter discussie’ kan worden gesteld.
In een debat met de Tweede Kamer verdedigde premier Mark Rutte dinsdag de beslissing om chatverkeer tussen bewindspersonen geheim te houden. Volgens de premier biedt de wet die mogelijkheid. Doordat communicatie tussen bewindspersonen geheim blijft, kan ook niet meer achterhaald worden welke sms-berichten Rutte door de jaren heen heeft gewist. In mei onthulde de Volkskrant dat de premier iedere dag zijn telefoon schoonveegde en alleen berichten die hij zelf relevant vond om te bewaren, doorstuurde naar zijn ambtenaren.
De onafhankelijke toezichthouder, de Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed constateerde in september dat Rutte in strijd met de Archiefwet handelde door iedere dag sms-jes te wissen, maar de premier wil zich niet neerleggen bij dat oordeel, zo liet hij dinsdag aan de Kamer weten. Hij wil eerst nieuw advies inwinnen.