Nieuwe klap voor boeren: melkveehouders met innovatieve stal mogen van hoogste rechter niet uitbreiden
Het is onzeker of stikstofbesparende stallen doen wat ze beloven. Een aantal Utrechtse boeren die zo'n stal hebben mag dan ook niet uitbreiden. Dat oordeel velt de Raad van State. De uitspraak kan verstrekkende gevolgen hebben voor boeren in heel het land.
Chris van Mersbergen 07-09-22,
De uitbreiding van drie melkveehouderijen in de provincie Utrecht is daarmee voorlopig van de baan. De rechtbank Midden-Nederland kwam in september vorig jaar tot hetzelfde oordeel.
Uit twee wetenschappelijke onderzoeken blijkt volgens de Raad van State dat de stikstofuitstoot uit emissiearme stallen waarschijnlijk hoger is dan waarvan in de regelgeving wordt uitgegaan. De berekeningen die werden gebruikt om de stikstofuitstoot te berekenen, bieden daarom te weinig zekerheid dat de natuur geen schade oploopt, stellen de rechters.
Stikstofminister Christianne van der Wal gaf deze week al aan haar hart vast te houden voor de uitspraak. Die brengt de vergunningverlening voor melkveehouders mogelijk verder in het nauw, in toch al moeilijke stikstoftijden.
Minder stikstof
De zaak gaat over drie melkveehouders uit de provincie Utrecht die investeerden of willen investeren in een emissiearme stal, die minder stikstof zou moeten uitstoten dan een reguliere stal. Door die besparing konden de boeren in kwestie meer koeien gaan houden.
Twee milieuclubs, Mobilisation for the Environment (MOB) en de Vereniging Leefmilieu, vinden het effect van het stalsysteem discutabel en spanden een rechtszaak aan. De rechtbank Midden-Nederland gaf vorig jaar gehoor aan de twijfels van de milieubeweging, en stelde dat meer onderzoek nodig is naar de werkelijke stikstofbesparing die het stalsysteem oplevert. De provincie Utrecht ging tegen dat oordeel in beroep en legde de zaak voor aan de Raad van State.
Concreet betekent de uitspraak dat boeren die beschikken over een stalsysteem met typenummers waarover het in de rechtszaak gaat, A1.13 en A1.28, geen gebruik mogen maken van de in de boeken opgenomen emissiefactoren. Melkveehouders met zo'n type stal kunnen vanaf nu alleen nog een natuurvergunning krijgen als uit een ‘passende beoordeling’ blijkt dat de natuur geen schade oploopt.
De rechterlijke uitspraak van vandaag gaat niet over andere emissiearme stalsystemen in de melkveesector en ook niet over emissiearme stallen in de pluimvee- en varkenssector, benadrukt de Raad van State. Toch kan de uitspraak ook voor andere boeren gevolgen hebben. Bezwaarmakers hebben nu een juridische stok om mee te slaan. En dat zal ook volop gaan gebeuren, verwachten juristen.
Johan Vollenbroek van MOB, de organisatie die in 2019 ook al de beroemde rechtszaak rond het Programma Aanpak Stikstof (PAS) won, boekt nu dus weer een juridisch succes. ,,Dit is een van de ‘innovaties’ waarmee de vee-industrie claimt het stikstofprobleem op te kunnen lossen, niet dus’, schrijft hij. ‘Minder vee helpt wel.’
Vergunningverlening verder bemoeilijkt
De Raad van State realiseert zich dat door de uitspraak ‘de vergunningverlening in de melkveesector nog verder wordt bemoeilijkt’, schrijft de Raad in een toelichting op de uitspraak. ‘Maar de strenge Europese natuurbeschermingsregels waaraan Nederland zich heeft gebonden, laten een andere uitkomst niet toe. Het is daarom belangrijk dat het door de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit aangekondigde onderzoek naar de effectiviteit van emissiearme stallen, snel duidelijkheid biedt.’
Ook gaat de uitspraak over melkveehouders die hun koeien niet in de wei doen. Er loopt ook nog een zaak rond vijf Utrecht melkveehouders die dat wél doen. In het laatste kwartaal van 2022 doet de Raad van State uitspraak in die zaak.
Belangrijke bouwsteen
De uitspraak van vandaag komt op een uiterst saillant moment. Technische innovaties zijn een van de bouwstenen van de stikstofplannen van het kabinet. Als het aan boerenorganisaties ligt zijn de stalsystemen, die overigens wel steeds geavanceerder worden, zelfs dé oplossing voor alle stikstofproblemen. De vraag is hoe houdbaar die stelling is.
Minister Van der Wal was vorige week tijdens het stikstofoverleg onder leiding van bemiddelaar Johan Remkes niet voor niets uiterst voorzichtig als het gaat om de stikstofarme stallen. Elke innovatie is welkom, zei ze verwijzend naar de uitspraak van vandaag, maar alleen als die juridisch écht alle kritiek kan doorstaan.
Hou op met valse oplossingen en doe wat nodig is: krimp de veestapel. Snel. En fors
Esther Ouwehand, fractievoorzitter PvdD
LTO: boeren verder in onzekerheid
De uitspraak van de Raad van State over zogeheten emissiearme stallen is voor boeren teleurstellend. LTO Nederland constateert in een eerste reactie dat zij hierdoor ‘verder in onzekerheid’ raken.
Als lichtpuntje voor de sector ziet LTO dat ‘de rol van innovatie bij het verduurzamen van de veehouderij terecht niet ter discussie’ staat.
Bart Kemp van actiegroep Agractie stelt vast dat de uitspraak opnieuw ‘veel op losse schroeven’ zet. ,,Het gaat hier om stalvloeren die eerder door de overheid zijn goedgekeurd. Hoeveel rechtszekerheid heb je dan als de rechterlijke macht ze vervolgens afkeurt?”
De overheid moet volgens Kemp ‘als de wiedeweerga aan de slag’ om ervoor te zorgen dat de lijst van geschikt bevonden stalsystemen ook echt klopt en ‘juridisch geborgd is. Hij zegt dat ook moet worden gekeken naar de vraag wie aansprakelijk is voor de financiële schade die boeren van deze uitspraak kunnen ondervinden. De precieze gevolgen kan hij nog niet inschatten.
Greenpeace meent dat politiek Den Haag ‘haar heilige vertrouwen in technische innovatie naar de prullenbak moet verwijzen’. Volgens de milieuorganisatie is het ‘de allerhoogste tijd dat het kabinet aan de slag gaat met structurele maatregelen waarvan we wél met zekerheid kunnen zeggen dat ze helpen om de natuurcrisis te keren’. Daarmee doelt Greenpeace op een omslag naar ecologische landbouw, met ‘drastisch minder dieren’. De boer moet daarbij wel ‘een goed verdienmodel’ hebben, voegt de organisatie eraan toe.
Partij voor de Dieren-fractievoorzitter Esther Ouwehand stelt dat met de uitspraak ‘de vluchtroute van ‘innovatie’’ definitief is afgesloten. ‘Hou op met valse oplossingen en doe wat nodig is: krimp de veestapel. Snel. En fors’, schrijft ze op Twitter. Ze krijgt bijval van GroenLinks-Kamerlid Laura Bromet. ‘Technische maatregelen. Ze worden vaak gesuggereerd als oplossing van het stikstofprobleem. Maar als ze niet werken heb je er niks aan’, stelt ze.