Miljardenconcerns hebben flinke vinger in de pap bij boerenprotesten
08 juli 2022
In de dagen voorafgaand aan de boerenprotesten in het Gelderse Stroe lieten grote bedrijven uit de agro-industrie vrijwel allemaal weten dat ze vierkant achter de boeren staan en tegen het voorgestelde stikstofbeleid zijn. Maar of de bedrijven die protesten ook financieel mogelijk maakten, bleef onduidelijk. Af en toe was een glimp op te vangen van de steun die de ondernemingen gaven.
Zo zei melkveehouder Gert-Jan Brouwer, op wiens weilanden in Stroe de demonstranten bij elkaar kwamen, tegen het NOS Journaal dat "de veevoerleverancier" de schade aan zijn land zou vergoeden. Veevoederbedrijf ForFarmers en coöperatie Agrifirm laten aan NU.nl weten dat ze de protesten in Stroe financieel hebben ondersteund, maar willen niet zeggen met hoeveel geld.
Sinds het vorige kabinet in 2019 besloot de stikstofuitstoot drastisch te reduceren, is het alle hens aan dek voor grote agribedrijven als zuivelgigant Royal A-ware (omzet 2,2 miljard euro), veevoederbedrijf Royal De Heus (3,2 miljard euro) en kalvermesterij Vandrie Group (2,3 miljard euro).
'Niet-vrijblijvende bijdrage' van bedrijven
De belangen zijn enorm. Als boeren minder dieren gaan houden, betekent dat minder veevoer, minder stallen, minder melk. En dat betekent minder omzet.
Een bedrijf als ForFarmers (2,6 miljard euro omzet) heeft naar eigen zeggen nu al te maken met een lagere afzet van veevoer door warme saneringen in de varkenssector en minder kippen in de stal door het Beter Leven-keurmerk. Het bedrijf verwacht dat "het aantal dieren in Nederland in de komende jaren licht zal dalen als gevolg van de reeds genomen en nog te nemen milieu- en dierenwelzijnsregels".
De gevolgen van het kabinetsbeleid zijn natuurlijk niet een-op-een te vertalen in de aandelenkoersen. Feit is wel dat het aandeel ForFarmers tussen december 2018 en juni 2022 is gedaald van 8,25 euro naar 2,70 euro.
En dan is er nog iets: in het regeerakkoord meldt het kabinet dat de bedrijven de transitie naar kringlooplandbouw moeten gaan meefinancieren. Daartoe wordt een "niet-vrijblijvende bijdrage" verwacht van onder meer de banken, toeleveranciers van bijvoorbeeld veevoer en de "verwerkende industrie", denk aan slachterijen.
Verwarring zaaien over stikstofmetingen
Bij hun lobby tegen het kabinetsbeleid hanteren tegenstanders verschillende methoden. Allereerst door verwarring te zaaien, zoals CEO Jan Anker van Royal A-ware in oktober 2019 deed in Het Financieele Dagblad.
Niet lang nadat het Malieveld voor de eerste keer was volgestroomd met trekkers gaf hij een interview. Daarin zei hij dat zolang er discussie was over "getallen, normen en wijzen van meten", er wat hem betreft geen bedrijven mochten verdwijnen.
En onlangs zei hij in vakblad Boerderij: "Ik heb er niet voor gestudeerd, heb geen verstand van stikstof en kooldioxide, maar de vraag is of het daadwerkelijk allemaal van de koeien komt. Er zijn gewoon te veel vraagtekens." Maar onafhankelijke stikstofexperts hebben bevestigd dat de metingen wel degelijk een goed beeld geven. Dat concludeerde onder meer de commissie-Hordijk. Die onderzocht op verzoek van het kabinet of de cijfers wel kloppen.
Bedrijven ondersteunen actiegroep Agractie
In december 2019 beschreef NU.nl onder de titel Hoe een veevoergigant boerenprotesten een zet gaf de opkomst van Agractie en haar voorman, schapenhouder Bart Kemp uit Ede. "Toen ik nog helemaal alleen stond, werd ik benaderd door de directeur van ForFarmers Nederland", zei Kemp tegen NU.nl. "Het bedrijf steunde mijn doelen en de insteek en is er razendsnel bij ingesprongen."
ForFarmers betaalde destijds de rekening voor een communicatiebureau dat hielp met het ontwikkelen van een "heldere boodschap" en de bouw van een website. "Wij hebben gezegd: als je effectief wil zijn, zorg dan dat je een heldere boodschap hebt. Het vormt de start van een ordentelijk protest en dat is in ieders belang", aldus een woordvoerder van ForFarmers in 2019.
Kemp heeft zich de afgelopen drie jaar ontwikkeld tot een belangrijke stem in het boerendebat. Hij was de openingsspreker tijdens de grote demonstratie in Stroe op 22 juni. "Dit is de generale repetitie, de strijd begint nu", zei hij toen. En: "De Staat der Nederlanden is in oorlog met de Boerenrepubliek". Kemp stelde ook dat "er een staat van beleg" was afgekondigd om "onze grond en eigendommen te bezetten en te ontnemen op valse gronden".
ForFarmers wil geen reactie geven op de uitspraken van Kemp. Ook wil het bedrijf niet ingaan op vragen over huidige financiering van Agractie. Wel is het logo van ForFarmers verdwenen van de website van de actiegroep, terwijl veevoederbedrijf Royal De Heus nog wel als "partner" wordt opgevoerd. Royal De Heus reageert niet op vragen van NU.nl.
Steun aan 'twijfelbrigade' Agri Facts
Naast het zaaien van twijfel en het steunen van Agractie financieren grote agribedrijven ook de website Agri Facts. Follow the Money onthulde begin 2020 dat het niet om een onafhankelijk platform gaat, maar dat het wordt gefinancierd door de landbouwindustrie. Eind 2021 - het stikstofdebat was in volle gang - maakten Royal A-ware, Royal De Heus en de VanDrie Group zelf bekend dat ze de website drie jaar lang jaarlijks met 225.000 euro zouden gaan ondersteunen.
"Het is goed dat Stichting Agri Facts de onderbouwing van beleid waar vraagtekens bij zijn grondig onderzoekt", zei Anker van Royal A-ware tegen de website Boerenbusiness.nl.
Agri Facts-oprichter Jan Cees Vogelaar is oud-melkveehouder en boerenbestuurder en stond bij de laatste verkiezingen op de lijst voor Forum voor Democratie. Hij is nu actief bij JA21. Vogelaar zei bij de oprichting van Agri Facts in 2018 dat in Nederland sprake is van een "antilandbouwsentiment". Volgens hem is er een georganiseerde lobby actief "die inzet op krimp van de veestapel". Vogelaar is inmiddels niet meer actief bij de website.
Volgens Agri Facts hebben de financiers geen invloed op het redactionele beleid en worden onderwerpen zelf gekozen, zo staat op de website te lezen. Wel is opvallend dat een van de onderzoeksjournalisten in ieder geval in 2019 woordvoerder was van de Producentenorganisatie Varkenshouderij (POV), een belangengroep van Nederlandse varkensboeren.
De afgelopen jaren kwam Agri Facts met een reeks aan onderzoeken en rapporten, die door wetenschappers en overheden werden tegengesproken. Ook moest in 2020 een met veel bombarie gebracht onderzoek naar de uitstoot van stikstof door de landbouw worden bijgesteld toen bleek dat berekeningen niet klopten.
D66-Kamerlid Tjeerd de Groot doet Agri Facts op Twitter keer op keer af als "een door het agribedrijfsleven gefinancierde Twijfelbrigade". Caroline van de Plas van BoerBurgerBeweging verwijst op haar beurt regelmatig naar Agri Facts om haar betoog kracht bij te zetten. Ze plaatste in 2019 een oproep op Twitter om geld te doneren aan het platform.