Zo lastig is het om het (steeds minder populaire) koningshuis af te schaffen

Gebruikersavatar
noumoe
Site Admin
Site Admin
Berichten: 5550
Lid geworden op: 22 nov 2020 15:27
Contacteer:

Zo lastig is het om het (steeds minder populaire) koningshuis af te schaffen

Bericht door noumoe »

https://www.nu.nl/koningsdag/6197330/zo ... affen.html

Donderdag 28 april 2022
Knipsel.JPG
Hoewel miljoenen Nederlanders vandaag de straat op gaan om Koningsdag te vieren, is er al jaren stevige kritiek op de monarchie. Tegenstanders vinden het een stoffig en middeleeuws instituut dat niet meer van deze tijd is. Zelfs politieke partijen pleitten in hun verkiezingsprogramma's vorig jaar voor afschaffing van het koningshuis. Maar hoe haalbaar is dat eigenlijk?

Om de monarchie af te schaffen, moet de grondwet gewijzigd worden. Die beschrijft sinds 1814 hoe de monarchie in Nederland is geregeld. Voor die tijd was ons land een republiek, zonder koning dus, legt Paul Bovend'Eert uit. Hij is hoogleraar staatsrecht aan de Radboud Universiteit in Nijmegen en schrijver van het boek De Koning en de monarchie - Toekomstbestendig?. Bovend'Eert legt uit hoe zo'n grondwetsherziening werkt.

"Als je de monarchie wil afschaffen, moet je alle bepalingen die over de koning gaan uit de grondwet halen. En dat zijn er best veel: ze gaan onder meer over erfopvolging en financiën, maar er staat ook in dat de koning in de regering zit", zegt Bovend'Eert.

Ook moet bepaald worden wie in plaats van de koning het staatshoofd wordt. Dat zou bijvoorbeeld de minister-president kunnen worden, zoals in andere westerse republieken het geval is.

De grondwetswijzing moet door een meerderheid (76 zetels dus) in de Eerste en Tweede Kamer worden goedgekeurd. Maar het voorstel is dan nog niet aangenomen. Het moet ook langs een nieuw parlement, dus moet er gewacht worden tot er nieuwe verkiezingen zijn.

Als er verkiezingen zijn geweest en er een nieuw parlement is geïnstalleerd, wordt de wijziging opnieuw in stemming gebracht. Bij deze zogeheten tweede lezing moet het voorstel door tweederde van de Eerste en Tweede Kamer worden goedgekeurd.

Dan moet de wet nog wel bekrachtigd worden door de koning zelf, zoals met alle wetten. "Als de koning weigert, dan kan de regering hem 'buiten staat' verklaren. Daarmee wordt hij buiten gezag gesteld en kan hij niet meer meeregeren", legt Bovend'Eert uit.

Dan wordt er een regent - vaak iemand anders van het koninklijk huis - aangesteld, die de zaken waarneemt. "Als die regent ook weigert, kom je uit bij de Raad van State. Die kan als laatste een handtekening onder de grondwetswijziging zetten."

Het komt wel vaker voor dat de grondwet wordt gewijzigd, maar dat gaat vaak over kleine, technische wijzigingen. Die worden dan vlak voor de verkiezingen aangenomen, zodat er niet veel tijd zit tussen de eerste en tweede lezing. Bovend'Eert: "Ik denk dat 99 procent van de burgers dat niet eens in de gaten heeft. Maar afschaffing van de monarchie zou niet onopgemerkt blijven", voorspelt hij.

Dit vinden politieke partijen van de monarchie
VVD: Constitutionele monarchie is beste staatsvorm, geen reden om dat te veranderen
D66: Koning moet belasting betalen, ceremoniële rol moet behouden blijven
CDA: Wij zijn trots op de Oranje-monarchie
PVV: Minder financiering koningshuis en koning moet belasting betalen
GroenLinks: Nederland moet republiek worden, tot die tijd moet koning alleen ceremoniële rol krijgen
SP: Koning is symbool voor Nederland, geen politieke functies en minder geld naar monarchie
SGP: Grotere rol voor de koning, moet ook weer betrokken worden bij kabinetsformatie
PvdD: Koningschap moet gemoderniseerd worden en vooral ceremonieel zijn, jacht op dieren verbieden
BIJ1: Monarchie afschaffen en kapitaal koninklijke familie gebruiken voor rechtsherstel voormalige koloniën
De reden dat niet wordt geprobeerd het koningshuis af te schaffen, is dat er weinig politieke urgentie voor is. "Er zijn wel politieke partijen die voor afschaffing van de monarchie zijn, maar die maken daar geen halszaak van." Bovendien is er nu zeker geen tweederdemeerderheid in de Eerste en Tweede Kamer voor de afschaffing van de monarchie.

Dat betekent niet dat die urgentie nooit kan komen. Zeker niet sinds de populariteit van het koningshuis onder de bevolking afneemt. Meerdere peilingen, zoals die van EenVandaag en van onderzoeksbureau Ipsos namens de NOS, zagen het vertrouwen in de monarchie en/of in de koning en de koningin afgelopen jaren dalen.

Een ruime meerderheid is nog wel tevreden, dus is de kans klein dat de monarchie op korte termijn wordt afgeschaft. Het is aannemelijker dat de vorm zal veranderen, verwacht Bovend'Eert. "Wil je het koningschap behouden, dan zul je toch hier en daar wat 'herstelwerkzaamheden' moeten uitvoeren", zegt hij.

Daarbij kun je denken aan het takenpakket van de koning, dat vooral nog uit ceremoniële taken bestaat. Hij wijst bijvoorbeeld op het schrappen van de koning bij de kabinetsformatie, een besluit dat in 2012 werd genomen. "Daar zie je wat vernieuwing en modernisering."

Een andere belangrijke verandering zou kunnen plaatsvinden in de uitzonderingspositie van de koning.

"Als je kijkt naar hoe mensen en vooral jongeren nu naar het koningshuis kijken, zie je dat mensen dat niet meer vanzelfsprekend vinden. Dat er een heel bijzondere financiering is van het koningshuis, of dat hij kroondomein Het Loo een gedeelte van het jaar kan afsluiten bijvoorbeeld", zegt Bovend'Eert. "Daar hebben mensen veel meer moeite mee dan vroeger."

“De koning kan eigenlijk geen misstappen begaan. Als hij dat doet, dan verliest hij aan populariteit en is het heel snel gedaan met de monarchie.”
Paul Bovend'Eert, hoogleraar staatsrecht
Bovendien is kritiek op de koninklijke familie nu fataler dan vroeger. Dat komt mede doordat we hun leven op de voet kunnen volgen. Vroeger leidden de leden van het koninklijk huis een betrekkelijk anoniem leven. Over schandalen werd in de pers nauwelijks geschreven. "Dat spraken de hoofdredacteuren destijds zelfs af", aldus Bovend'Eert.

Tegenwoordig is dat heel anders. "De koning kan eigenlijk geen misstappen begaan. Als hij dat doet, dan verliest hij namelijk aan populariteit en is het heel snel gedaan met de monarchie." Een voorbeeld is de vakantie in Griekenland vorig jaar, tegen de coronamaatregelen in. De populariteit van Willem-Alexander daalde direct.

Bovend'Eert: "Dat is ook meteen het risico van de monarchie. Als een minister-president zich misdraagt, wordt hij vervangen. Bij de monarchie kan dat niet."

"We koesteren de monarchie vanwege de traditie, maar het is niet zo dat we niet zonder kunnen. En dus wordt er al snel om afschaffing geroepen. De monarchie bestaat eigenlijk bij gratie van de populariteit onder het volk."
Plaats reactie

Terug naar “Huis van Oranje”