Grondlegger Twentse hartkliniek Jan Grandjean stopt bij MST

[Punisher2021]

Grondlegger Twentse hartkliniek Jan Grandjean stopt bij MST.

https://www.tubantia.nl/enschede/grondl ... ~ae3cfb8e/

Grondlegger Twentse hartkliniek Jan Grandjean stopt bij MST: ‘Laat je niet leiden door angst voor mislukking’
interviewENSCHEDE - Hij is kritisch en bevlogen als altijd. Met branie én nieuwe operatietechnieken maakte Jan Grandjean het Thorax Centrum Twente ‘groot’. Maar de hartkliniek in Enschede raakt haar pionier kwijt. Gesprek met de hartchirurg die internationaal naam maakte met zijn operaties op een kloppend hart. „Je moet als arts gewoon niet te bang zijn.”

Jan Grandjean (67) - behalve hartchirurg, ook parttimehoogleraar aan de Universiteit Twente - gaat met pensioen maar had z’n afscheid anders voorgesteld: bruisend en joviaal, zoals hij is. Want hij is - een beetje populair gezegd - ‘een mensenmens’. Maar corona gooit zo’n afscheid in duigen. „Het is wat het is. Maar het is voor mij alles, of niets.” Dus is het op 1 juli niets. „Het afgelopen jaar was nou ook niet echt om blij van te worden, of wel dan? Mensen zijn angstig voor elkaar.”

Een stil afscheid uitgerekend door het virus, waarover de chirurg zo uitgesproken kritisch is, helemaal als het gaat om de aanpak. „Geregisseerde mind control”, zegt hij daarover. Hij is tegen de 1,5 meter samenleving. Tegen de mondkapjes die niet werken. Tegen de testsamenleving… Vorig jaar liet hij een bommetje afgaan in ziekenhuis Medisch Spectrum Twente door als één van de eerste topartsen in het land ‘op persoonlijke titel’ openlijk kritiek te uiten. Hij staat daar nog achter. „Ik heb nog geneeskunde gestudeerd. In plaats van medicijnen. Voel je het verschil?” Grandjean zal ook nu bij zijn ‘afscheidsinterview’ die ‘corona mind control ’ niet onbesproken willen laten, dat is duidelijk.

Bepaald niet kleurloos
Maar eerst koffie in zijn woonkamer thuis, terugblikkend op zeventien intensieve jaren in de Twentse hartkliniek. Na tien jaar Groningen, vier jaar Italië en met wat ‘uitstapjes’ naar Afrika en Amerika. Ondanks zijn staat van dienst als pionier zijn die zeventien jaren voor de Twentse buitenwacht haast geruisloos verlopen. Grandjean heeft meer wetenschappelijke onderzoeken en -publicaties achter zijn naam staan dan interviews. Hoewel hij bepaald niet kleurloos is.

In elke winkelstraat loopt hij misschien wel een patiënt tegen het lijf die hij aan het hart heeft geholpen. „Ik schat dat ik onderhand zo’n tienduizend hartoperaties heb gedaan.” Maar hij wordt zelden herkend. „Maar ja, ik ga natuurlijk schuil achter zo’n medisch masker en een mutsje. En mensen hebben dan wel wat anders aan hun hoofd, dan op mijn gezicht te letten.”

De uitdaging zit in ‘ja’. Je moet niet bang zijn en je niet laten leiden door de angst voor een mislukking

Jan Grandjean
In z’n woonkamer hangen meerdere werken van een Italiaanse schilder. Het verhaal achter die doeken is tekenend voor Grandjeans carrière. Ze dateren uit zijn tijd in Pisa. Eén ervan is een klein stilleven van wat verlepte bloemen op een vaas. Achteraf kun je zeggen dat die sombere bloemen letterlijk de gemoedstoestand van de Italiaanse schilder weerspiegelden.

„Hij was door de grote hartkliniek in Florence afgewezen. Ik zie hem nog met z’n familie binnenkomen op zaterdagochtend. Ze konden niets meer voor hem doen, hadden ze gezegd. Maar ik zag met alle beperkingen wél een kans.” De operatie lukte. Als dank schonk de schilder hem dat stilleven.

Hoogleraar Jan Grandjean stopt bij het MST.
Nee zeggen te makkelijk
Bij een nacontrole een jaar later schonk hij in blakende gezondheid Grandjean een tweede werk: een vrolijk, zonnig strandtafereel. Het verschil in sfeer en perspectief met de bloemen is enorm. De ooit opgegeven Italiaan heeft na die operatie nog twintig jaar geleefd en is gestorven aan iets heel anders.

De doeken hebben in Enschede een ereplekje in zijn huis en herinneren hem eigenlijk elke dag aan zijn missie als arts. Als een spiegel. „Nee, zeggen is het makkelijkste wat je kunt doen. Maar in ‘nee’, zit niet de uitdaging. Die zit in ‘ja’. Je moet niet bang zijn en je niet laten leiden door de angst voor een mislukking. Dat is wat ik jonge artsen meegeef. Leg de mensen uit onder welk risico je hen nog wilt helpen. Dat een riskante ingreep dan mislukt is all in the game. Patiënten aanvaarden de risico’s en zijn vooral dankbaar dat je het probeert. Er zijn te veel kundige collega’s die bang zijn voor nieuwe methodes, omdat ze te veel denken: als het fout gaat, schieten de anderen me af.”

Grandjean heeft van die koudwatervrees dus geen last. „Onder stress ga ik helder denken. Dan werken de raderen hier pas echt”, zegt hij, wijzend op z’n hersenpan. „Ik heb altijd voor de richtlijnen uitgelopen. Als iets beter is voor een patiënt, dan ga ik daar voor.” Hij spreekt graag in sporttermen: de Champions League win je niet met angstig voetbal.

Uitvinder pacemaker
Het is deels karakter. Deels misschien, omdat hij als beginnend specialist een goede leermeester had, denkt de Enschedeër. Jan Nico Homan van der Heide, werkelijk een pionier in de hartchirurgie. De uitvinder van onder andere de pacemaker en de hart-longmachine. „De eerste resultaten van operaties met die machine waren bedroevend. Maar hij gaf niet op. Zo moet het. Nu is het gebruik van zo’n hart-longmachine de normaalste gang van zaken. Ik prijs me gelukkig met zo’n opleider.”

Het had op een tegeltje kunnen staan in zijn huis: ‘Wees niet bang’. Of met andere woorden: niet al te gemakkelijk ‘nee’ roepen, de uitdaging zit in ‘ja’. In Pisa krikte hij zo het aantal ingrepen van 500 naar 900. Hij haalde zelfs patiënten naar de kliniek, die in Nederland op een wachtlijst stonden. Goed voor Pisa, goed voor de mens. Een ambitieuze actie die opviel.

In 2004 trok het Medisch Spectrum Twente hem daarom aan om in Enschede de hartkliniek op te zetten. „Een nog mooier avontuur dan Pisa. Bovendien: vakantie vieren in Italië is wat anders dan er werken; want dan merk je de stroperigheid van de bureaucratie in het leven daar.”

Hartchirurgie is teamsport
In het eerste jaar overtrof de Twentse hartkliniek al meteen het aantal geplande ingrepen: 750 in plaats van 600. Omdat het team de organisatie strak neerzette, naar voorbeeld van wereldwijd erkende grote klinieken. Met in eigen huis opgeleide verpleegkundigen, een eigen intensive care en een afdeling medium care, een tussenvorm van de ic en de gewone zaal. Die medium care was aanvankelijk niet gepland.

Maar het kon ook, omdat Grandjean zich liet zien als een teamspeler. „Jij doet de operatie. Maar hartchirurgie is in feite teamsport. Net als voetbal.” Dat is zijn leidraad. Nodig, want er was verzet. Van toenmalig zorgverzekeraar Amicon, van de academische ziekenhuizen, maar ook van de cardiologen in de ziekenhuizen in Hengelo, Almelo en Winterswijk. Grandjean ging daarom overal langs om hen bij zijn plannen te betrekken. Hij formeerde een adviesraad waarin cardiologen van de andere ziekenhuizen ook zitting kregen.

Daarbij knokte hij ook voor een onmiddellijke naamswijziging. „Aanvankelijk zou het Hartkliniek Enschede zijn. Een totaal verkeerde naam. De anderen dachten logischerwijs: en wij dan? Zij waren net zo goed van belang, dus maakte ik ze ook onderdeel van ‘het grote gebeuren’.” De naam werd Thorax Centrum Twente. „Cruciaal.” Iedereen kwam zo binnenboord.

Bovendien lukte het zo ook om bij het bedrijfsleven geld los te weken voor de op te richten Stichting Hartcentrum Twente, die extra medisch wetenschappelijk onderzoek in gang moest zetten. „Al die captains of industrie zeiden: we geven niks voor Enschede, Almelo of Hengelo, maar voor Twente geven we alles.”

Daarna volgde de werkwijze, de ‘protocollen’. „Twente was verdeeld. Hengelo stuurde z’n hartpatiënten naar Zwolle. Almelo naar Utrecht. Winterswijk naar Nijmegen. Als iemand achter Almelo een hartinfarct kreeg, werd hij eerst naar de ZGT gebracht. Daarna pas door naar Enschede. Zo ging kostbare tijd verloren, met het risico op meer onherstelbare schade.” Door iedereen op de een of andere manier bij het hartcentrum te betrekken werd dat doorbroken. De patiënt ging meteen naar Enschede. „We gingen samen de Champions League doen.”