Datacenters slurpen energie door AI: komen klimaatdoelen in gevaar?
De kerncentrale Three Mile Island ging in 2019 dicht, ogenschijnlijk voorgoed. De Amerikaanse centrale, het zusje van een reactor waar in 1979 een ernstig kernongeluk plaatsvond, was niet winstgevend meer.
Vijf jaar later is het tijdperk van ChatGPT aangebroken en schiet het energieverbruik van datacenters de lucht in. Er zijn ontzettend veel energieslurpende chips nodig om slimme AI-modellen te trainen en om vervolgens antwoord te geven op de vragen van mensen die slimme chatbots of zoekmachines inschakelen.
Het leidde tot een opmerkelijke deal tussen Microsoft en de eigenaar van Three Mile Island. Als de vergunningen rondkomen, gaat de centrale in 2028 tóch weer open en neemt Microsoft twintig jaar lang alle stroom af. Het gaat om bijna twee keer zoveel elektriciteit als uit de enige Nederlandse kerncentrale in Borssele komt.
Volgens onderzoek van de Amerikaanse zakenbank Goldman Sachs is het stroomverbruik van datacenters verdubbeld tussen 2020 en 2023. Dat is een opmerkelijke trendbreuk, want het energieverbruik van datacenters steeg jarenlang weinig. We gingen weliswaar meer googelen, streamen en tiktokken, maar door efficiëntieverbeteringen ging het energieverbruik niet door het dak. Aan die efficiëntieslag lijkt nu een eind te zijn gekomen.
Techgiganten houden de exacte cijfers over hun AI-modellen geheim, maar zeker is dat het aanzienlijk meer energie kost om ChatGPT een vraag te stellen dan om een 'simpele' webpagina te openen of zoekopdracht te doen. Het zorgt er in de Verenigde Staten al voor dat gas- en zelfs kolencentrales vaker draaien, met extra CO2-uitstoot tot gevolg.
Sam Altman, de directeur van OpenAI, verwacht dat er een "energiedoorbraak" nodig is om de verdere groei van AI mogelijk te maken. Hij hoopt onder meer op energie uit kernfusie, een technologie die nog lang niet klaar is om commercieel toegepast te worden.
De energiehonger van datacenters is ook binnen Nederland te zien. Hier zijn datacenters goed voor ongeveer 4 procent van het nationale energieverbruik, waar dat in 2017 nog 1,5 procent was. Gigadatacenters die nu in aanbouw zijn, kunnen het stroomverbruik in de komende jaren nog eens laten verdubbelen. Dat bleek eerder dit jaar uit cijfers die netbeheerders deelden met De Telegraaf.
Achter de schermen woedt ondertussen een verhitte strijd over de transparantie die techgiganten moeten bieden over hun energieverbruik en impact op het klimaat. Bedrijven als Amazon en Meta claimen nu al dat hun datacenters niet of nauwelijks CO2-uitstoot veroorzaken, omdat ze volledig aangedreven zouden worden door groene energie.
De techbedrijven baseren zich op 'marktgebaseerde' rapportageregels. Die maken het op papier mogelijk om een datacenter volledig op zonne-energie te laten draaien, terwijl er toch ook stroom wordt verbruikt in de nacht. Het is zelfs mogelijk om voor een datacenter groene energie in te kopen die duizenden kilometers verderop wordt opgewekt.
Google en Microsoft pleiten voor ambitieuzere regels, die rekening houden met de tijd en locatie van de opgewekte energie. Techbedrijven zouden dan alleen nog kunnen claimen dat hun elektriciteit volledig CO2-vrij is als die komt uit lokale bronnen die ook echt 24 uur per dag voldoende stroom leveren. Met deze regels wordt het voor techbedrijven veel lastiger om hun eigen klimaatdoelen voor 2030 te halen. Google, Meta, Apple en Microsoft willen dan klimaatneutraal zijn.
"Beide methodes zijn essentieel en moeten naast elkaar worden gelezen", zegt Jos Baars, duurzaamheidsexpert bij accountantsbureau Forvis Mazars. Volgens hem is het goed dat bedrijven worden aangemoedigd om uitstootvrije energie in te kopen. Zo steunen zij ook de bouw van nieuwe wind- en zonneparken of kerncentrales.
Maar door alleen de marktgebaseerde cijfers te gebruiken, kunnen bedrijven hun impact op het klimaat verhullen. Daarom zijn volgens hem ook locatiegebaseerde cijfers nodig. "Het laat zien dat je nog steeds energieverbruik hebt waar uitstoot mee gemoeid is."
