Politie jaagt op verdachten nieuwe vorm seksueel kindermisbruik: via livestreams
Het was een toevalstreffer: zedenverdachte Gerard V. moest in mei 2022 stoppen voor een verkeerscontrole. Op dat moment ontving hij op zijn telefoon beelden van seksueel misbruik van kinderen. Een oplettende agent zag het berichtje ook binnenkomen en vond vervolgens veel meer beelden van seksueel misbruik op de telefoon. Deze week verscheen V. voor de rechter.
Volgens het Openbaar Ministerie (OM) bezat hij 3.500 beelden van seksueel misbruik. Het gaat om grof materiaal met soms erg jonge meisjes. Daarom eiste het OM deze week vier jaar cel en tbs tegen V. In een andere zaak rond livestreams met kinderen eiste het OM vrijdag 2,5 jaar cel tegen een verdachte uit Spijk.
De Nederlandse politie vermoedt dat deze verdachten lang niet de enigen zijn die op deze relatief nieuwe manier naar beelden van seksueel misbruik kijken. Het gaat om livestreams waarvoor 'klanten' een paar tientjes betalen aan aanbieders in het buitenland. In ruil voor dat geld verrichten die seksuele handelingen met kinderen.
Vaak gaat het om familieleden die kinderen uit de eigen omgeving misbruiken - een probleem dat vooral in de Filipijnen explosief is gegroeid. In 2022 werden 470.000 kinderen misbruikt voor livestreams, concludeerden International Justice Mission (IJM) en de Britse universiteit van Nottingham.
Probleem moeilijker aan te pakken dan 'kindersekstoeristen'
Een van de oorzaken van het enorme aantal slachtoffers is de armoede in de Filipijnen. De livestreams zijn een makkelijke manier om snel geld te verdienen. "Maar we zien het ook in de Filipijnse middenklasse gebeuren", zegt Gertjan de Jong van International Justice Mission tegen NU.nl.
"Een tijd geleden is er een vrouw opgepakt die de 'Queen of Cyberporn' werd genoemd. Zij woonde in een gigantische villa en verdiende heel veel geld aan het misbruiken van kinderen. Het gaat dus zeker niet alleen om wanhopige mensen."
Om kinderen te bevrijden en daders op te pakken, werkt de organisatie van De Jong samen met politie-eenheden in de Filipijnen en Nederland. Het misbruik opsporen blijkt met livestreams een stuk moeilijker. Caroline Monster is landelijk programmanager kinderpornografie en kindersekstoerisme bij de politie en vertelt wat het lastig maakt.
"Voorheen ging het om kindersekstoeristen die zelf afreisden naar landen als de Filipijnen en Thailand. Die toeristen kunnen we natuurlijk volgen en in de gaten houden. Maar nu vinden het eerste contact en de livestreams plaats in versleutelde online omgevingen zoals Facebook, WhatsApp en Telegram. Daarnaast worden beelden vaak ook niet opgeslagen. Er is dus geen bewijs."
Corona maakte alles anders
Hoe grootschalig het misbruik precies is, is volgens hulporganisaties en de politie moeilijk in te schatten. De rechtszaken van deze week zijn het topje van de ijsberg. "Jaarlijks zijn er zo'n tien rechtszaken rond dit soort livestreams", vertelt Monster. "Maar dat zijn er in werkelijkheid natuurlijk veel en veel meer."
Die groei komt volgens haar door corona. Tijdens de pandemie konden sekstoeristen niet meer afreizen naar landen als de Filipijnen. Daarom zochten criminelen naar andere manieren om geld te verdienen. De livestreams blijken makkelijk te organiseren in een land waar veel mensen Engels spreken en een smartphone en sociale media hebben.
Volgens de politie zijn de afnemers niet alleen oude mannen, maar ook "jongelui die de hele dag op hun zolderkamertje achter de computer zitten", zegt Monster. "Dan heb je het over pubers van amper veertien jaar oud. Zij komen via het darkweb in aanraking met kinderpornografie. Dat is erg zorgelijk."
Ook Interpol ziet de problemen toenemen. De kinderen die worden misbruikt zijn soms "zo jong als drie tot vier jaar", schrijft de organisatie die samenwerkt met politie-eenheden van over de hele wereld. Die brede aanpak is nodig, want de impact op de jonge slachtoffers is enorm.
"De kinderen die wij hebben bevrijd zitten met angstgevoelens en trauma's", vertelt De Jong. "Ze kunnen 's nachts niet slapen en weten niet meer wie ze wel of niet kunnen vertrouwen. Er is therapie nodig en er moeten vele jaren overheen gaan. Dan pas hebben ze weer een gezond zelfbeeld en zin in het leven."
Politie wil berichten kunnen ontsleutelen, maar zorgen om privacy
Juist omdat het misbruik vaak in vertrouwde familiekring voorkomt, is ingrijpen volgens IJM en andere hulporganisaties moeilijk. "Dat betekent dat je een kind moet weghalen bij de eigen vader of moeder", zegt De Jong. "Dat is op zichzelf al een enorm trauma."
Maar simpelere oplossingen zijn er niet, weet ook de Nederlandse politie die met een team van 170 leden jaagt op de kijkers van de livestreams. "We hebben daar online allerlei middelen voor waar ik niet over kan uitweiden", vertelt Monster. "Maar tegelijkertijd zijn we ook gebonden aan de huidige wetgeving."
Daarom hopen de politie en IJM dat techbedrijven meer gaan doen om beelden van kindermisbruik te onderscheppen en zo zenders en ontvangers op te sporen. Nieuwe Europese wetgeving zou de bedrijven daartoe kunnen dwingen. Maar meerdere landen, waaronder Nederland, zijn bang dat het de privacy van gebruikers zal schenden.
Daarom werd in juni een stemming over die nieuwe wet uitgesteld, tot frustratie van de politie. Agenten zien het ontsleutelen van berichten met beelden van kindermisbruik als enige manier om het probleem echt aan te pakken. "Anders zal deze groei verder doorzetten", vreest Monster.
