VVD mogelijk uit Europese fractie gezet vanwege samenwerking met Wilders
Gozi deed zijn uitspraken donderdag tijdens een debat in aanloop naar de verkiezingen voor het Europees Parlement, die plaatsvinden van 6 tot en met 9 juni. De VVD is onderdeel van de Europese partij Renew, waar ook D66 zich bij heeft aangesloten.
Renew voelt zich steeds ongemakkelijker bij de keuze van de liberalen om met de PVV in zee te gaan. Ze zien Geert Wilders als iemand die de rechtsstaat niet respecteert en anti-Europees is. Ook de Renew-fractieleider zei eerder deze week dat de VVD een rode lijn is overgegaan en mogelijk uit de partij wordt gezet.
Veel Europese fracties staan zeer kritisch tegenover de opkomst van radicaal-rechts. Een aantal linkse en middenpartijen besloot tot een cordon sanitaire. Dat is een afspraak om niet samen te werken met rechts-populistische partijen als de PVV en het Rassemblement National van Marine Le Pen.
Nederlandse partijen vaak aangesloten bij Europese fracties
De meeste Nederlandse partijen zijn in Europa aangesloten bij een Europese fractie. Ze horen bij de volgende partijen:
ECR (SGP en JA21)
Europees Links (SP en Partij voor de Dieren)
EVP (CDA, BBB, NSC en ChristenUnie)
Groenen (GroenLinks en Volt)
Partij van Europese Socialisten (PvdA)
Identiteit en Democratie (PVV)
Renew Europe (D66 en VVD)
Forum voor Democratie is niet aangesloten bij een Europese partij, maar doet wel mee
Denk doet niet mee aan de Europese verkiezingen.
Overleg met VVD over toekomst
"De VVD begaat een grote fout en op 10 juni (één dag na de verkiezingen, red.) gaan we dit bespreken", zei Gozi tijdens het debat. Wel wees hij erop dat het nieuwe kabinet in Nederland nog niet is gestart. VVD, PVV, NSC en BBB zijn nog op zoek naar een premier en ook de ministersposten zijn nog niet ingevuld.
Dat maakte weinig indruk op de anderen. De Duitse lijsttrekker Terry Reintke van de Groenen, waar Volt en GroenLinks bij horen, wees erop dat de PVV al groeide in de peilingen toen de VVD afgelopen zomer de hand naar Wilders uitstak. Ze vindt dat Renew de partij van Mark Rutte en Dilan Yesilgöz eruit moet gooien.
De uiterst rechtse partijen zelf waren er donderdag niet bij. ID, waar de PVV toe behoort, en het rechts-conservatieve ECR, waar SGP en JA21 bij zijn aangesloten, zijn niet uitgenodigd.
Zonder speerpunt geen deelname
De organiserende European Broadcasting Union (EBU), die ook het Songfestival organiseert, heeft alleen de zogeheten spitzenkandidaten uitgenodigd. Dat zijn een soort lijsttrekkers van de verschillende Europese partijen. Maar de twee rechtse partijen geloven niet in het systeem van Europese lijsttrekkers en hebben daarom geen speerpunt.
Ze zijn verbolgen dat ze om die reden niet uitgenodigd zijn. De Deen Anders Vistisen, die is aangesloten bij ID, uitte onlangs zijn irritatie op X. "Het Europees Parlement en de EBU hebben een nieuw dieptepunt bereikt op het gebied van democratische standaarden. Een debat organiseren waarbij 25 procent van de Europese kiezers wordt uitgesloten, heeft niets met democratie te maken."
Hij doelt daarmee op de peilingen, waaruit blijkt dat de twee rechtse partijen samen op meer dan 20 procent van de stemmen kunnen rekenen. En dat zou een forse winst betekenen ten opzichte van nu. ID, nu nog nummer vier, kan de derde partij worden.
Christendemocraten aan kop in peilingen
In de peilingen staat de christendemocratische EVP aan kop. Die partij, met de huidige voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen als boegbeeld, heeft samenwerking met radicaal-rechtse partijen niet uitgesloten.
Dat kwam haar op kritiek te staan van Gozi, die Von der Leyen verweet de deur voor extreemrechts open te hebben gezet. De Duitse Von der Leyen pareerde dat door te zeggen dat ze alleen wil samenwerken met partijen die de rechtsstaat respecteren en pro-Europa zijn.
Spitzenkandidaten zijn de mogelijke 'Europese premiers'
Om Europeanen meer invloed te geven over wie de hoogste baas van de EU wordt, werd bij de Europese verkiezingen in 2014 voor het eerst een systeem ingevoerd met spitzenkandidaten, een soort lijsttrekkers. Deze kandidaten zijn door de partijen vooruitgeschoven als mogelijke voorzitter van de Europese Commissie. Dat is de belangrijkste persoon in de EU, die je een beetje kunt vergelijken met de positie van de premier in Nederland.
Na de vorige verkiezingen stelde de EU dat systeem flink op de proef door de lijsttrekker van de winnende EVP niet aan te wijzen als voorzitter. In plaats daarvan werd de relatief onbekende Ursula von der Leyen voorzitter. Die keuze kreeg veel kritiek van een deel van het Europees Parlement, dat nu juist af wilde van dit soort affaires.
Deze keer is Von der Leyen wel de lijsttrekker van de EVP. Omdat die partij op winst staat in de peilingen, lijkt ze na 9 juni door te kunnen als 'Europees premier'.
