Moeilijk om tot complotdenker door te dringen: 'Voorkomen is beter'

Gebruikersavatar
noumoe
Site Admin
Site Admin
Berichten: 5550
Lid geworden op: 22 nov 2020 15:27
Contacteer:

Moeilijk om tot complotdenker door te dringen: 'Voorkomen is beter'

Bericht door noumoe »

https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/artikel ... s-one-aivd

Moeilijk om tot complotdenker door te dringen: 'Voorkomen is beter'
29 april 2023
photo_2023-05-10_23-12-56.jpg
De AIVD waarschuwde deze maand voor het grote aantal complotdenkers in Nederland, en het risico op radicalisering in die groep. Maar het blijkt nog best lastig om complotdenken te verminderen of voorkomen, concludeert een recente overzichtsstudie.

De Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) schrijft in zijn jaarverslag van 2022 dat complottheorieën een ernstige bedreiging vormen voor de veiligheid van Nederland. "Kenmerkend voor deze groep is de boodschap dat in Nederland een kwaadaardige elite aan de macht is, die 'de vijand' is van de Nederlandse bevolking", aldus de dienst. De AIVD spreekt van 'anti-institutioneel extremisme' dat kan leiden tot geweld.

Onderzoekers van de University College Cork in Ierland bekeken in een overzichtsstudie wat er kan worden gedaan om complotdenken tegen te gaan, de resultaten werden gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Plos One. "Helaas hebben we nog geen zilveren kogel die desinformatie als geheel kan aanpakken", zegt de onderzoeksleider, Cian O'Mahony, in het wetenschappelijke tijdschrift Scientific American.

Met feiten bestrijden
O'Mahony en zijn collega's vergeleken 24 internationale onderzoeken naar het bestrijden van complotdenken. Ze concludeerden dat de strategie om complottheorieën met feiten te bestrijden de complotdenker maar zeer zelden van gedachten doet veranderen. Ook het inspelen op emotie of de complotdenker bespotten werkt volgens de onderzoekers averechts.

Economie
Sport
Entertainment
Tech
Lifestyle
EditieNL
Uitzendingen

Feiten als tegengif
Moeilijk om tot complotdenker door te dringen: 'Voorkomen is beter'
29 april 2023 07:46
Aangepast 1 mei 2023 15:11
Beeld © ANP
De AIVD waarschuwde deze maand voor het grote aantal complotdenkers in Nederland, en het risico op radicalisering in die groep. Maar het blijkt nog best lastig om complotdenken te verminderen of voorkomen, concludeert een recente overzichtsstudie.


De Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) schrijft in zijn jaarverslag van 2022 dat complottheorieën een ernstige bedreiging vormen voor de veiligheid van Nederland. "Kenmerkend voor deze groep is de boodschap dat in Nederland een kwaadaardige elite aan de macht is, die 'de vijand' is van de Nederlandse bevolking", aldus de dienst. De AIVD spreekt van 'anti-institutioneel extremisme' dat kan leiden tot geweld.

Onderzoekers van de University College Cork in Ierland bekeken in een overzichtsstudie wat er kan worden gedaan om complotdenken tegen te gaan, de resultaten werden gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Plos One. "Helaas hebben we nog geen zilveren kogel die desinformatie als geheel kan aanpakken", zegt de onderzoeksleider, Cian O'Mahony, in het wetenschappelijke tijdschrift Scientific American.

Met feiten bestrijden
O'Mahony en zijn collega's vergeleken 24 internationale onderzoeken naar het bestrijden van complotdenken. Ze concludeerden dat de strategie om complottheorieën met feiten te bestrijden de complotdenker maar zeer zelden van gedachten doet veranderen. Ook het inspelen op emotie of de complotdenker bespotten werkt volgens de onderzoekers averechts.

AIVD:
Lees ook:
AIVD: complottheorieën over 'kwaadaardige elite' bedreigend voor veiligheid
Gedragswetenschapper Jan-Willem van Prooijen van Universiteit Leiden bevestigt dat het complex is om iemand die in nepnieuws gelooft te overtuigen van zijn of haar ongelijk. "Maar zinloos is het niet, het is altijd goed om in gesprek te gaan."

De manier waarop is wel heel belangrijk, zegt Van Prooijen. "Neem de ander serieus en bewaar het respect. Wanneer iemand een positieve band met je heeft, kan dat helpen. Ik raad mensen die een familielid of vriend hebben die in complotten gelooft, ook altijd aan om het er niet de hele tijd over te hebben. Ga vooral leuke dingen doen samen."

Twijfelaars
Voor de overheid is het vaak moeilijker om mensen die in complotten geloven te bereiken – in hun ogen is die overheid immers de bron van het kwaad. "Op wie hardnekkig in complotten gelooft, zal een overheidscampagne geen invloed hebben. Het delen van de juiste informatie en op een heldere manier inzicht bieden in wetenschappelijke onderzoeken kan wel effectief zijn bij de grote groep twijfelaars", zegt Van Prooijen.

Dat is ook de ervaring van Bart Verheggen, klimaatspecialist bij RTL Nieuws. "Mensen die hun hele identiteit hebben verbonden aan hun geloof in een bepaald complot en hun afwijzende houding tegenover de wetenschap zul je met feiten en logica niet overtuigen. Ze zitten zo diep in de fabeltjesfuik dat ze niet meer voor rede vatbaar zijn. Maar laten zien waar hun gedachtenkronkels spaak lopen kan wel nuttig zijn voor de omstanders. Die worden daardoor minder vatbaar om ook die fabeltjesfuik ingezogen te worden. Feiten en logica zijn in die zin wel degelijk nuttig om de voedingsbodem voor complotdenken te verkleinen."

Game tegen nepnieuws
Voorkomen is dan ook beter dan genezen, concludeerden de Ierse wetenschappers. Er zijn veelbelovende studies waarin mensen van tevoren werden gewaarschuwd voor een complottheorie over bijvoorbeeld Covid-19 én alvast een tegenargument kregen aangereikt. Dit wordt de inentingstheorie genoemd. Sander van der Linden, hoogleraar sociale psychologie aan de universiteit van Cambridge, pakte het in zijn onderzoek naar nepnieuws breder aan: hij ontwikkelde een game die mensen leert desinformatie te herkennen. Het spel is door miljoenen mensen gespeeld.

"In de game sta je in de schoenen van een online manipulator. Zo leer je welke strategieën worden toegepast om nepnieuws te verspreiden", legt Van der Linden uit. "Er is bijvoorbeeld altijd een slachtoffer, er klopt iets niet aan het officiële verhaal en er wordt achter de schermen aan een geheim gewerkt. Ook worden er causale verbanden gelegd die niet kloppen, bijvoorbeeld dat meer mensen corona hebben op plekken waar veel zendmasten staan."

Economie
Sport
Entertainment
Tech
Lifestyle
EditieNL
Uitzendingen

Feiten als tegengif
Moeilijk om tot complotdenker door te dringen: 'Voorkomen is beter'
29 april 2023 07:46
Aangepast 1 mei 2023 15:11
Beeld © ANP
De AIVD waarschuwde deze maand voor het grote aantal complotdenkers in Nederland, en het risico op radicalisering in die groep. Maar het blijkt nog best lastig om complotdenken te verminderen of voorkomen, concludeert een recente overzichtsstudie.


De Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) schrijft in zijn jaarverslag van 2022 dat complottheorieën een ernstige bedreiging vormen voor de veiligheid van Nederland. "Kenmerkend voor deze groep is de boodschap dat in Nederland een kwaadaardige elite aan de macht is, die 'de vijand' is van de Nederlandse bevolking", aldus de dienst. De AIVD spreekt van 'anti-institutioneel extremisme' dat kan leiden tot geweld.

Onderzoekers van de University College Cork in Ierland bekeken in een overzichtsstudie wat er kan worden gedaan om complotdenken tegen te gaan, de resultaten werden gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Plos One. "Helaas hebben we nog geen zilveren kogel die desinformatie als geheel kan aanpakken", zegt de onderzoeksleider, Cian O'Mahony, in het wetenschappelijke tijdschrift Scientific American.

Met feiten bestrijden
O'Mahony en zijn collega's vergeleken 24 internationale onderzoeken naar het bestrijden van complotdenken. Ze concludeerden dat de strategie om complottheorieën met feiten te bestrijden de complotdenker maar zeer zelden van gedachten doet veranderen. Ook het inspelen op emotie of de complotdenker bespotten werkt volgens de onderzoekers averechts.

AIVD:
Lees ook:
AIVD: complottheorieën over 'kwaadaardige elite' bedreigend voor veiligheid
Gedragswetenschapper Jan-Willem van Prooijen van Universiteit Leiden bevestigt dat het complex is om iemand die in nepnieuws gelooft te overtuigen van zijn of haar ongelijk. "Maar zinloos is het niet, het is altijd goed om in gesprek te gaan."

De manier waarop is wel heel belangrijk, zegt Van Prooijen. "Neem de ander serieus en bewaar het respect. Wanneer iemand een positieve band met je heeft, kan dat helpen. Ik raad mensen die een familielid of vriend hebben die in complotten gelooft, ook altijd aan om het er niet de hele tijd over te hebben. Ga vooral leuke dingen doen samen."

Twijfelaars
Voor de overheid is het vaak moeilijker om mensen die in complotten geloven te bereiken – in hun ogen is die overheid immers de bron van het kwaad. "Op wie hardnekkig in complotten gelooft, zal een overheidscampagne geen invloed hebben. Het delen van de juiste informatie en op een heldere manier inzicht bieden in wetenschappelijke onderzoeken kan wel effectief zijn bij de grote groep twijfelaars", zegt Van Prooijen.

Dat is ook de ervaring van Bart Verheggen, klimaatspecialist bij RTL Nieuws. "Mensen die hun hele identiteit hebben verbonden aan hun geloof in een bepaald complot en hun afwijzende houding tegenover de wetenschap zul je met feiten en logica niet overtuigen. Ze zitten zo diep in de fabeltjesfuik dat ze niet meer voor rede vatbaar zijn. Maar laten zien waar hun gedachtenkronkels spaak lopen kan wel nuttig zijn voor de omstanders. Die worden daardoor minder vatbaar om ook die fabeltjesfuik ingezogen te worden. Feiten en logica zijn in die zin wel degelijk nuttig om de voedingsbodem voor complotdenken te verkleinen."

Game tegen nepnieuws
Voorkomen is dan ook beter dan genezen, concludeerden de Ierse wetenschappers. Er zijn veelbelovende studies waarin mensen van tevoren werden gewaarschuwd voor een complottheorie over bijvoorbeeld Covid-19 én alvast een tegenargument kregen aangereikt. Dit wordt de inentingstheorie genoemd. Sander van der Linden, hoogleraar sociale psychologie aan de universiteit van Cambridge, pakte het in zijn onderzoek naar nepnieuws breder aan: hij ontwikkelde een game die mensen leert desinformatie te herkennen. Het spel is door miljoenen mensen gespeeld.

"In de game sta je in de schoenen van een online manipulator. Zo leer je welke strategieën worden toegepast om nepnieuws te verspreiden", legt Van der Linden uit. "Er is bijvoorbeeld altijd een slachtoffer, er klopt iets niet aan het officiële verhaal en er wordt achter de schermen aan een geheim gewerkt. Ook worden er causale verbanden gelegd die niet kloppen, bijvoorbeeld dat meer mensen corona hebben op plekken waar veel zendmasten staan."


Complotdenker
Lees ook:
Complotdenker Micha Kat krijgt 28 maanden cel voor opruiing en bedreiging
Van der Linden schreef een boek over zijn bevindingen: Immuun voor nepnieuws. "Je kunt mensen wapenen tegen nepnieuws door ze van tevoren te vertellen wat de feiten zijn, maar er zijn natuurlijk heel veel verschillende vormen van desinformatie. Als mensen leren welke strategieën achter het verspreiden van nepnieuws zitten, 'vaccineer' je ze in één keer tegen allerlei varianten van complotten." Dat kan volgens Van der Linden via een game, maar ook door bijvoorbeeld op YouTube in de advertentieruimte een video te laten zien.

Kritisch denken
De beste remedie tegen complotdenken is volgens de Ierse onderzoekers ook meteen de meest arbeidsintensieve: mensen leren om kritische denkers te worden. In een studie kreeg een universiteitsklas drie maanden les in het onderscheiden van wetenschap en pseudowetenschap. Ze leerden kritische denkvaardigheden die nodig zijn om onlogische beredeneringen te herkennen.

Het resultaat was een afname van complot-overtuigingen. Van Prooijen: "Complotdenkers zeggen van zichzelf vaak dat ze kritisch denken, maar het is eigenlijk een vorm van goedgelovigheid. Uit eerder onderzoek blijkt dat mensen die analytisch en kritisch denken, vaak juist sceptisch zijn over complottheorieën."

Volgens de AIVD zijn er in Nederland honderdduizend complotdenkers. Gaat dat aantal in de toekomst stijgen? De Amerikaanse hoogleraar politieke wetenschappen Joseph Uscinski denkt van niet. Hij publiceerde in 2022 een onderzoek waaruit bleek dat er geen bewijs is dat het aantal complot-overtuigingen groeit, hoewel ze nu zichtbaarder zijn door sociale media.

Van der Linden is het daar niet helemaal mee eens. "Er is het een en ander gemeten sinds de jaren 60, maar we hebben niet heel veel goede data over de lange termijn tot onze beschikking. Op de korte en middellange termijn zie je dat het geloof in complotten omhoog en omlaag gaat. In tijden van crisis komt het vaker voor omdat mensen hun angsten moeten verwerken. Het is makkelijker om te geloven dat de opwarming van de aarde niet bestaat dan dat het consequenties heeft voor jou of je kinderen."

Gepolariseerd
Ook Van Prooijen vindt het moeilijk om te zeggen of meer of minder mensen in complottheorieën geloven dan vroeger. "Het is door sociale media en algoritmes wel meer gepolariseerd. Als je bijvoorbeeld veel tijd doorbrengt in een Telegram-groep waarin iedereen het met je eens is, ga je eerder in nog heftigere theorieën geloven."

Wat de volgende grote complottheorie zal worden, laat zich volgens Van Prooijen moeilijk voorspellen. "Het zal nieuws zijn dat mensen persoonlijk raakt. Al zijn er natuurlijk ook altijd nog de complotten over dat de aarde plat is en we niet op de maan zijn geweest."
Plaats reactie

Terug naar “Conspiracy?”