20 april 2022
Ook voor ongebruikelijke religieuze overtuigingen is plek in het tolerante Amsterdam. Maar de Satanskerk was wel een hele vreemde eend in de bijt. Van 1971 tot 1988 bevond de Kerk van Satan zich op de Wallen. Verspreid over meerdere locaties, compleet met een hogepriester en een abdij met zusters en een moeder overste. Die hielden er wel heel vreemde rituelen op na. Sommige van die rituelen vinden daar nog steeds plaats.
In de jaren '60 zijn de Wallen een ruige, maar vooral ook nog enigszins dorpse buurt. Iedereen kent elkaar, je hebt prostituees en souteneurs en dat is het wel. Daar komt mede door de jonge acteur, regisseur en ondernemer Maarten Lamers verandering in. Hij bouwt een seksimperium op dat hij als religieuze instelling probeert te slijten, want kerken hoeven geen belasting te betalen. Om geloofwaardig over te komen, tuigt Lamers een kerk op inclusief een kloosterorde, eigen rituelen, een tijdschrift en televisiezender. De kerk is gewijd aan Satan.
Maarten Lamers
Maarten Joost Lamers (Amsterdam, 1947) groeit op in Oud-Zuid maar brengt na de scheiding van zijn ouders een groot deel van zijn jeugd door op Mallorca. Op 13-jarige leeftijd is hij al een succesvol entertainer die heel Spanje afreist als Elvis-imitator. De jonge Maarten is een intelligente, talentvolle en vooral ondernemende jongen. Als hij in 1965 terugkeert naar Amsterdam neemt hij acteerlessen en richt toneelgroep Hades op. Hij schrijft voor Hades een toneelstuk over de Franse filosoof Sartre dat de groep opvoert in hun eigen keldertheater bij het Thorbeckeplein. De 17-jarige Maarten is vroeg met alles: in hetzelfde jaar dat hij een toneelgroep met eigen theater opzet, wordt hij vader van een zoon, Laurence. De moeder is de 8 jaar oudere kostuumontwerpster Willy Lopes de Leaô Laguna. Maarten en Willy trouwen, maar gaan 3 jaar later uit elkaar. In 1969 richt Lamers een seksmuseum en een sekstheater op aan de Oudezijds Voorburgwal 88; beide zijn volkomen nieuw voor die tijd. Uiteraard heeft Maarten wel eerst netjes toestemming gevraagd aan de onbetwiste baas van de Wallen, Arie Elpert, beter bekend als Haring Arie. Dat scheelt een hoop problemen.
Satanskerk
De zaken lopen gesmeerd. Probleem is wel dat er veel geld wordt verdiend, waar ook heel veel belasting over betaald moet worden. Als Lamers in 1971 The Satanic Bible van Anton Szandor LaVey leest, valt het kwartje. In dit boek betoogt de Amerikaanse muzikant/vrijbuiter LaVey dat er geen goden bestaan en dus ook geen duivel. De Satan van LaVey is een symbool voor vrijheid en vooral bedoeld om het christelijke establishment op stang te jagen. Er is geen leven na de dood en de mens is overgeleverd aan zichzelf op een vijandige aarde. Dat houdt in dat persoonlijk geluk het doel van het leven is. Na een bezoek aan LaVey in San Fransisco komen voor Lamers een aantal zaken samen: zijn ondernemersgeest, acteertalent en rebelse instelling. Een kerkgenootschap hoeft geen inkomstenbelasting te betalen, ideaal als hij zijn zaak dus verandert in een religieuze instelling. Lamers besluit de eerste Europese Satanskerk op te richten met zichzelf als hogepriester, de Magister Templi. Die eerste Satanskerk bevindt zich aan de Keizersgracht 339. De Telegraaf stuurt Henk van der Meyden er op 6 december 1971 naartoe om verslag te doen van een 'zwarte mis'.
Bekijk een grotere versie van deze afbeelding (JPG, 2,3 MB)
De Telegraaf van 6 december 1971 met een uitgebreid verslag van een enigszins verwarde en geërgerde Henk van der Meyden die wel al snel doorheeft dat seks en geld nogal een rol spelen bij dit nieuwe fenomeen. Maar volgens Lamers oefenen ze hier 'occulte wetenschap' uit.
Etersheim
In 1975 verkast Lamers met zijn gevolg naar een leegstaande kerk in het piepkleine dorpje Etersheim (55 inwoners), bij Hoorn. Lamers huurt de kerk en voert hier tot afgrijzen van de Etersheimers elk weekend met een groepje gelijkgestemden zijn satanische rituelen uit. De kerk wordt helemaal zwart geschilderd, er wordt een altaar gebouwd, de ramen zijn geblindeerd. Maar de kerk staat op instorten en Lamers besluit een jaar later terug te gaan naar Amsterdam. In 1976 koopt hij 2 panden: Oudezijds Voorburgwal 59 en Oudezijds Achterburgwal 37. Het pand aan de Oudezijds Voorburgwal 59 doet dienst als hoofdkwartier van de Satanskerk. Er komt een maandelijks tijdschrift, de Shemhamforash, en Lamers schrijft een boek: 'Vlucht in de werkelijkheid', waarin hij zijn Satanisme en rituelen toelicht. Dit boek wordt gebruikt als lesstof in het Satanisch Seminarium, ook onderdeel van de Kerk van Satan. Misschien gaat het zoals Henk van der Meyden dacht inderdaad allemaal alleen om het geld, maar Lamers stort zich wel met hart en ziel in zijn rol van satanisch hogepriester. Inmiddels is de Belastingdienst wakker geworden en een onderzoek gestart. Dit is het begin van een jarenlang gevecht.
Bekijk een grotere versie van deze afbeelding (JPG, 81 kB)
Magister Templi van de Satanskerk Maarten Lamers in een televisie-interview in 1975.
Gemeenteraadslid
Het latere Amsterdamse gemeenteraadslid Karina Schaapman onthult in haar in 2004 verschenen autobiografie 'Zonder Moeder' dat ze begin jaren '80 bij de Satanskerk werkte. Schaapman schrijft dat het gigantische pand aan de Oudezijds Voorburgwal 59 is gedecoreerd met futuristische kunst van de Oostenrijkse kunstenaar H.R. Giger. En dat het pand bestaat uit een doolhof van gangen en nissen met onder meer een 19e-eeuwse collegezaal, een kapel, sm-zolder en een deur in de vorm van een mummie die toegang biedt tot een bibliotheek. Elke 9e nacht vindt er een Zwarte Mis plaats: deelnemers doen bij binnenkomst in de 'kerk' een gift. Het altaar bestaat uit een enorm rond bed met daarop een naakte vrouw. Het ritueel eindigt in een grote orgie.
Cookies toestaan?
Deze kaart wordt niet getoond
Dit is omdat cookies niet toegestaan zijn. Meer informatie over onze cookie regels kunt u lezen op de pagina over cookies.
Hier kan het gebruik van cookies op deze website worden toegestaan of geweigerd.
Voormalig hoofdkwartier van de Satanskerk, Oudezijds Voorburgwal 59.
Walburga Abdij
Het pand aan de Oudezijds Achterburgwal 37 doopt Lamers om tot 'Klooster van de Zusters in de Orde van de Heilige Walburga'. De banaan schijnt een belangrijk onderdeel te zijn van de Satanskerk. De zusters liggen naakt op de bar en voeren religieuze rituelen uit, zoals het pellen van een banaan met hun geslachtsdeel. Ook gebeuren er dingen met pingpongballen die je niet zou verwachten in een klooster. De bedrijfsleidster wordt Moeder Overste genoemd en loopt rond in een lange pij. Alle medewerkers dragen een 'Baphomet' aan hun hals: een ketting met een rond emaillen pentagram en afbeelding van een bokkenhoofd. De abdij heeft geen horecavergunning. Om dat obstakel te omzeilen, is de drank gratis maar huur je een glas voor 30 gulden per half uur dat steeds wordt bijgevuld.
Bekijk een grotere versie van deze afbeelding (JPG, 1 MB)
De Walburga Abdij aan de Oudezijds Achterburgwal 37, 1984. Tegenwoordig de Bananenbar.
Cookies toestaan?
Deze kaart wordt niet getoond
Dit is omdat cookies niet toegestaan zijn. Meer informatie over onze cookie regels kunt u lezen op de pagina over cookies.
Hier kan het gebruik van cookies op deze website worden toegestaan of geweigerd.
Dezelfde plek tegenwoordig. Naast het bananenritueel is de zwarte kleur van het pand een overblijfsel uit de tijd van de Kerk van Satan.
Satanische Omroep Stichting
In 1981 richt Lamers de Satanische Omroep Stichting op. Als TV-piraat zenden zij illegaal pornofilms uit, onder meer te ontvangen door televisiekijkers met een daarvoor geschikte antenne op het dak. Op sommige plekken zijn de daken zichtbaar bezaaid met dit soort antennes, door hun typische vorm ook wel pornoharkjes genoemd. Allemaal zeer tot ongenoegen van de reguliere videotheken die hun omzet drastisch zien dalen. Maar ook de TV-piraten onderling hebben problemen: een bijeenkomst in Hotel Caransa om gezamenlijk op te trekken met Lamers als voorzitter, loopt uit op een vechtpartij. Uiteindelijk besluit de Belastingdienst na jarenlang treuzelen het imperium van Lamers hard aan te pakken. Eind 1984 wordt een grootscheepse inval gedaan bij alle 4 de panden. Er worden goederen in beslag genomen, zoals een kerkorgel, een doodskist en bidstoelen. Maarten Lamers zelf wordt geboeid afgevoerd, maar later weer vrijgelaten.
Bekijk een grotere versie van deze afbeelding (JPG, 339 kB)
Politie-inval in de Satanskerk in 1984. Foto uit het boek Plaats Delict dat een fascinerende selectie foto's uit het politiearchief van de jaren '60 '70 en '80 bevat.
Verdwijning
Op 12 december 1984 beslist de rechter dat de Satanskerk gewoon belastingplichtig is en de Belastingdienst nog zo'n 10 miljoen gulden van de kerk tegoed heeft. Tegen Maarten Lamers wordt een jaar celstraf geëist wegens belastingfraude. 10 broeders en zusters van de kerk worden aangeklaagd wegens steunfraude, want ze blijken een uitkering te hebben van de sociale dienst. Het wordt een slepende zaak. In 1987 wordt Maarten Lamers vrijgesproken, de 10 kerkleden krijgen voorwaardelijke celstraffen van enkele weken of vrijspraak. Wel staat de 10 miljoen gulden belastingteruggave nog. Ook daar wordt tot aan de Hoge Raad tegen geprocedeerd. Pas in 1990 volgt hier uitsluitsel over. De Hoge Raad doet een definitieve uitspraak en bevestigt het eerdere arrest. Lamers moet alsnog de gevangenis in. De kerk is vanaf 1988 officieel gesloten. Hogepriester Maarten Lamers is met de noorderzon vertrokken en onvindbaar.
Bierviltje van het 'Walburga Klooster' aan de Oudezijds Achterburgwal 37.
Frans kasteel
Een gigantisch middeleeuws kasteel in het Franse Limoges blijkt de plek te zijn waar Maarten Lamers is neergestreken. Justitie spoort hem op en Lamers zit in 1997 alsnog in Nederland een gevangenisstraf van 1 maand uit. Daarnaast betaalt hij 1,2 miljoen gulden aan achterstallige belastingen. Lamers blijkt niet stil te hebben gezeten sinds zijn vertrek uit Nederland. Hij heeft zijn kasteel gerenoveerd en verschillende succesvolle bedrijven opgezet. Het programma Andere Tijden zoekt hem in 2018 op in zijn kasteel, Chateau de Montbrun. Daar vertelt hij: 'Mensen denken nog steeds dat ik toen serieus was. Dat ik echt Satan vertegenwoordigde. Ik zag het meer als jezelf afzetten tegen de autoriteiten en religie. We waren tegen elke vorm van religie. Dus wat is er dan beter dan een tegenreligie te beginnen. En als de protestante en katholieke kerk geen belasting betalen, waarom zouden wij dat dan wel moeten?'
De Satanskerk is nog steeds actief in Amsterdam. De Walburga Abdij is tegenwoordig de Bananenbar. Het bananenritueel is gebleven, maar met de Satanskerk heeft het tegenwoordig niks meer te maken.
